De Chinese Natuurfilosofie is zo’n vierduizend jaar oud, maar nog steeds de meest gebruikte filosofie in de wereld! Het is het Chinese volksgeloof, de laatste 1500 jaar bekend onder de naam Taoïsme.
Gezondheidstip
De bijzondere waarde van deze filosofie is dat je deze kunt gebruiken voor meer gezondheid en geluk. Daarom ook wekelijks een of enkele tips vanuit het Taoïsme om gezondheid, geluk en prestaties te verbeteren.
Columns
De beste gym komt uit China!
Miljoenen mensen in China doen dagelijks Qigong. Een bewegingsleer met een moeilijke naam voor eenvoudige, vloeiende bewegingen die op het ritme van de ademhaling worden gedaan.
Deze eeuwenoude bewegingsleer werd vroeger gebruikt in kloosters en door de Chinese adel. Na de 2e Wereldoorlog is Qigong in heel China verspreid geraakt. Het wordt in dit land gezien als één van de belangrijkste oorzaken dat zij nu veel ouder worden en ook minder last hebben van chronische gezondheidsproblemen dan wij in het Westen.
Vele wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat Qigong een gunstige werking heeft bij: gewrichtsklachten, zoals reuma en artrose; bij hart- en vaatziekten en voor de bloeddruk; bij longklachten; bij stressklachten, zoals slecht slapen en het versterkt het geheugen.
De Erasmus universiteit en de universiteit van Gent hebben beiden vastgesteld dat senioren die Qigong doen zo’n 60% minder vallen dan andere senioren!
Enkele uitspraken van Senioren die Qigong doen bij het CNGO in Tilburg:
Ad Vester: “toen ik 60 was had ik klachten en weinig energie. Nu ben ik 85 en voel me fit en gezond door Qigong en Taijiquan”.
Agnes Reijnder (70 jaar, maar ziet er minstens 10 jaar jonger uit): “ik ben 15 jaar geleden begonnen met Qigong en was na één proefles helemaal om. Het is heerlijk om te doen en je blijft er lekker soepel van bewegen. Van Qigong krijg ik meer lichaamsbewustzijn”.
Marie Vervoort (70 jaar): “Tien jaar terug was ik stijf, dik en moe maar ik ben door deze methode ongelofelijk opgeknapt. En in deze jaren ook 25 kilo afgevallen. Door een cursus filosofie in het CNGO ben ik meer op mijn voeding gaan letten en heb ik mijn eetpatroon drastisch gewijzigd. Tot grote tevredenheid mag ik wel zeggen”
Rinus van den Broek is eigenaar en een van de docenten van dit centrum. “Ruim 30 jaar geleden had ik ernstige rugklachten en was bij mij diabetes 2 geconstateerd. Ik ben intensief aan de slag gegaan met Qigong en Taijiquan. Al na twee maanden ben ik gestopt met medicijnen voor diabetes en nooit meer nodig gehad. Ook mijn rug is gezond en sterk geworden. Ik ben dit centrum dan ook begonnen om ook anderen in de gelegenheid te stellen om de vruchten te plukken van deze bijzondere bewegingsleer”.
Yin en yang, wat is dat? Kun je dat eten?
Toen ik vroeger mijn dochter naar de lagere school bracht en de kinderen het bekende symbool boven dit artikel op mijn auto zagen staan werd er al yin en yang geroepen. Overal in de wereld zijn deze termen bekend. Maar tegelijkertijd weet vrijwel niemand wat het betekent.
Yin en yang is de basis van de Taoïstische levensfilosofie en al ruim 4000 jaar een van de belangrijkste uitgangspunten van de Traditionele Chinese Geneeswijze. Acupunctuur, Qigong, Chinese massage, Feng Shui, Chinese sporten, enz…. allemaal werken ze met deze begrippen.
Naar het ontstaan kunnen we enkel gissen. China was al ver voor Christus één grote landbouwgemeenschap. We denken dat boeren naar de natuur keken om daaruit wetmatigheden vast te stellen die kunnen helpen om gezond en gelukkig te leven.
Letterlijk betekend yin de noordzijde van een heuvel. Hierop is het kouder, waardoor bladgewassen het niet goed doen en knollen wel. Er heerst hier een samenballende en dalende energie. Yang betekend letterlijk de zuidzijde van een heuvel, waar het warmer is en bladgewassen en fruit het beter doen. Hier heerst een uitzettende of stijgende energie.
Men zag dat dit samenballen (yin) en uitzetten (yang) niet alleen in de natuur aanwezig is, maar ook in de mens. Al onze organen, zoals lever, milt, hart, nieren zijn feitelijk spieren die samenballen en uitzetten. De bloedvaten kennen onderdruk en bovendruk en stuwen zo het bloed door het lichaam. Hetzelfde met de darmen die samenknijpen en uitzetten om voedsel te verplaatsen. Je huid gaat open en dicht bij warmte en bij koude. Je ogen reageren op licht en donker, enz.
Chinezen zeggen dan ook dat je gezond wordt en je talenten tot wasdom komen door balans tussen yin en yang te creëren. Dit betekent balans tussen spanning en ontspanning. En een lichaam dat overal even warm is: in China zeggen ze dat je ziek bent wanneer je vaak koude voeten hebt. De linkerhersenhelft staat meer voor analytisch denken en de rechter meer voor het beeldend denken wat meer met je gevoel te maken heeft.
Tijdens mijn eerste stage in 1992 in China ontdekte ik dat hersenbloeding in dit land veel minder voorkwam dan in Nederland. Toen ik een professor in het ziekenhuis naar de reden vroeg zei hij: vrijwel alle ouderen toen Taijiquan of Qigong. Hierin zitten veel coördinatie oefeningen en die zorgen dat de doorbloeding in het hoofd gezond blijft. Daarnaast zorgt balans tussen yin en yang dat je stressbestendiger wordt en je geest beter op je lichaam kunt richten, m.a.w. meer zult leven met – en luisteren naar- je gevoel.
Traditionele Chinese Geneeswijze = de grootste ‘alternatieve geneeswijze’ in de wereld.
Onze Westerse geneeswijze heeft zich de laatste 100 jaar enorm ontwikkeld. Vaak zal een bezoek aan de dokter ons helpen, maar niet altijd. Dan is het raadzaam om eens verder te kijken.
De Traditionele Chinese Geneeswijze (TCG) is de grootste alternatieve geneeswijze in de wereld. In een Amerikaans onderzoek las ik dat ongeveer ⅓ deel van de wereldbevolking er gebruik van maakt. Het is een holistische geneeswijze. D.w.z. dat men niet alleen het zieke orgaan onderzoekt maar het gehele lichaam. Dit om de werking van de organen op elkaar vast te stellen en zo ook de oorzaken van ziekte op te sporen.
Naast yin en yang -zie mijn vorige column- kent de TCG een systeem van vijf groepen van organen, de ‘Vijf Elementen’, die elkaar voeden of controleren. Bijvoorbeeld: ‘Water’ is de energie van de nieren en ‘Vuur’ staat voor het hart. Het Water controleert het Vuur, dit betekent dat de nieren de oorzaak kunnen zijn van hart- en vaatziekten .
In vrijwel ieder modern ziekenhuis in China gebruikt men deze ruim tweeduizend jaar oude geneeswijze naast onze Westerse. Men vindt het in dit land dan ook vreemd dat de behandeling van meridianen bij ons onder alternatieve geneeswijze valt. Hoezo, zegt men: ‘Je kunt energie in de meridianen meten en zelfs fotograferen, waarbij je alle meridianen en acupunten lichtgevend op het skelet kunt zien’.
Tijdens een stage in een ziekenhuis in Beijing ben ik aanwezig geweest bij een longoperatie van zeven uur. De patiënt was enkel verdoofd met acupunctuur en kon tijdens de operatie met mij praten. Acupunctuur wordt in China niet gezien als hun belangrijkste geneeswijze. Zij zeggen: met acupunctuur kun je acute en subacute klachten behandelen. Maar bij chronische ziekten en moeheid moet je voeding aanpassen en ook Qigong doen. Deze bewegingsleer is beter dan acupunctuur geschikt om chronische klachten te verminderen of te genezen.
Gezond en bewust bewegen is net zo belangrijk als gezond en bewust eten.
“Ontbijten als een Keizer, lunchen als een ambtenaar en avondeten als een bedelaar”, zo wordt je gezond oud, zegt het Taoisme. En eten is als een medicijn: tijdens een stage zag ik dat alle patiënten in het ziekenhuis een eigen dieet kregen! Daarnaast is de wijze waarop je de maaltijd nuttigt van groot belang. Bewust tijd nemen, proeven en voelen wat het eten doet: krijg je er energie van of ben je moe daarna?
Mindfulness leven is het belangrijkste kernbegrip in de Chinese Natuurfilosofie. Dit geldt zeker ook voor hun sporten en bewegingsleren. Tijdens een stage, begin jaren’90, bleek dat hersenbloeding in China beduidend minder voorkwam dan bij ons. Het stond niet eens in de top 10 van sterfte oorzaken.
Toen ik aan een professor in het ziekenhuis vroeg wat hiervan de oorzaak was zei hij: “Dit komt omdat ouderen vrijwel allemaal Qigong of Tai Chi Chuan beoefenen. Daarin zit heel veel coördinatie en dat zorgt ervoor dat de beide hersenhelften beter gaan samenwerken en ook de bloedcirculatie in het hoofd gezond wordt”. Hij deed een oefening voor: met het bekken maakte hij een cirkel linksom en met beide handen rechtsom. En zei hierbij: “doodgaan doen we allemaal, maar als je deze oefening zowel links- als rechtsom kunt uitvoeren zul je nooit sterven aan een hersenbloeding”. Voor mij was het een bijzondere ervaring om dit door een gerespecteerde professor, tevens westers arts, zo stellig te horen beweren.
Net als met bewust eten kun je ook met bewust bewegen gezondheid verbeteren en vaak zelfs chronische klachten genezen. Nog enkele voorbeelden: balansoefeningen zorgen niet alleen dat je minder vaak valt, maar geven ook meer emotionele balans en hebben een positieve invloed op je bloedsuikerspiegel. Wanneer je lenigheid toeneemt, wordt ook het denken creatiever. Oefeningen voor de nieren zorgen dat je wervelkolom en je gewrichten sterker worden en geven mentaal meer wilskracht en doorzettingsvermogen.
In de medische Qigong in ziekenhuizen gebruikt men dan ook gerichte oefeningen om specifieke klachten te verminderen of te genezen. Patiënten leren deze oefeningen om ze vervolgens gedurende een bepaalde periode thuis uit te voeren. Daarom het advies aan iedereen die stressbestendig én gezond(er) oud wil worden: ga aan de slag met bewust eten én bewust bewegen!
De orgaanklok
We bestaan niet alleen uit vlees en bloed, maar ook uit levensenergie. De Chinezen noemen dat Qi, in Japan noemen ze het Ki en in India Prana.
Qi stroomt in het lichaam door kanalen die we meridianen noemen. Iedere meridiaan is verbonden met een orgaan. Om de twee uur is er één orgaan actiever.
Om deze reden hebben we een jetlag wanneer we naar de andere kant van de wereld gaan. Door op de orgaanklok te letten kun je conclusies trekken naar orgaanfuncties en ook je gezondheid verbeteren. De klok is eenvoudig op internet te vinden. We hanteren de wintertijd.
Voorbeelden: De galblaas start met zijn actieve tijd om 23.00 uur ’s avonds en de lever om 01.00 ’s nachts. Wanneer je in deze tijd slecht kunt inslapen is dat een indicatie dat deze organen te gespannen (yang) zijn. In deze tijd is het belangrijk om te slapen omdat de lever dan druk bezig is om het lichaam te ontdoen van afvalstoffen en nieuw bloed te produceren.
En bloed kan alleen terug naar de lever stromen wanneer we liggen.
Tussen 05.00 en 07.00 uur is de dikke darm het actiefst. Dit is de beste tijd om naar het toilet te gaan en gifstoffen kwijt te raken. De maag is actief van 07.00 tot 09.00 uur. Zeker in een kouder klimaat is het belangrijk om in deze tijd warm te ontbijten. Van 09.00 tot 11.00 uur is de milt actiever, dit orgaan ondersteunt het metabolisme, zet voedsel om in bloed en Qi en stuurt dit naar de spieren. In de Chinese filosofie van de Vijf Elementen is de milt ook belangrijk voor je concentratie. Ook uit westers onderzoek is gebleken dat dit de beste tijd is voor studeren. Van 15.00 tot 17.00 uur is de blaas actief. Drink in deze tijd wat extra water, zodat toxines via de urine beter worden afgevoerd. Moeheid of slaap van 17.00 tot 19.00 uur duidt op een verzwakking van de nieren, vaak ontstaat dan ook een zeurende onderrugpijn. Heb je het in de avond vooral koud dan zijn kringloop (hartzakje) en driewarmer verstoord. Ook deze meridianen zijn wetenschappelijk aantoonbaar. Maar in dit kader gaat een toelichting op hun functies nu te ver. Mijn advies: leef met de natuur en de orgaanklok!
Wuwei en Zwarte Piet
Kinderen kijken anders naar de werkelijkheid dan volwassenen.
Zij zitten meer in een droomwereld, een mystieke wereld vol met elfen, kabouters, batman en superman. Het is meer de wereld van de rechter hersenhelft (zie mijn column over Yin en Yang). Het is het deel van de hersenen dat vooral te maken heeft met het gevoel en met het beeldend denken. Zeker totdat ze 7 of 8 jaar zijn is het belangrijk om kinderen ook in deze wereld te laten. Het geeft ze emotionele en mentale stabiliteit voor later!
Volwassenen zouden in deze opgroei tijd van de kinderen niet teveel een beroep moeten doen op het logische en het verstandelijke. Het analytische en logische denken van de volwassenen zetelt meer in de linker hersenhelft en is vaak gebaseerd op wat in onze cultuur gangbaar is.
Een kind is meer natuur dan cultuur, het leeft vanuit het gevoel. Ervaart het leven als een sprookje, vol verwondering, vol avontuur en iedere dag is nieuw. Voor een kind maakt het niets uit wanneer we in het sprookje de elf door een fee vervangen. Of wanneer we zwarte piet veranderen in een regenboogpiet of in een witte piet met zwarte roetvegen. Het zijn de volwassenen die zich hier vanuit het ‘culturele denken’ druk om maken.
Een collega op mijn werk, een professor uit China, verbaast zich er over dat Nederlanders zo gemakkelijk boos worden. Zij zouden Wuwei meer moeten gebruiken, zegt ze. Wuwei is een begrip uit het Chinese volksgeloof, het Taoïsme. In de bewegingsleer betekent het zoveel als ‘overwinnen door niet doen, door meegeven’. In het dagelijkse leven is het meer het loslaten, toelaten en meegaan met de natuurlijke stroom van veranderingen.
Het Taoïsme zegt: alles is een vorm van energie, maar in voortdurende verandering. Niets blijft hetzelfde.
Meegaan in de natuurlijke stroom van veranderingen is een voorwaarde om bij je eigen natuurlijke ‘ik’ te kunnen blijven en gezondheid en geluk te bereiken. We noemen dit evolutie in plaats van revolutie. We leven in een vrij land waarin iedereen zijn mening mag uiten. Doe dit echter zonder strijd, zonder het verpesten van het plezier van ouder en kind in het sprookje St. Nicolaas.
Laat het kind alstublieft genieten van zijn droomwereld!
Koude voeten? Doe er wat aan!
Het Sino-Japan Friendship Hospital in Beijing is een toonaangevend en modern ziekenhuis in China. In 1992 liep ik stage in dit ziekenhuis op de afdeling Traditional Chinese Medicine (TCM), waarbij ik ’s ochtends aanwezig was bij de intake van patiënten.
Dr. Liu, zowel westers arts als dokter in TCM, zag ik opname formulieren invullen voor een mevrouw. Aan de vertaler die naast me zat vroeg ik “kijk eens waarom deze mevrouw wordt opgenomen, ze lijkt me gezond”. Het antwoord was: “mevrouw wordt opgenomen omdat ze vaak koude voeten heeft”.
Ik reageerde lacherig en zei “zeg maar tegen de dokter dat een arts in Nederland deze klacht niet serieus neemt”. Dr. Lui was geschokt en stelde een aantal vragen: “komt reuma en artrose in uw land dan niet veel voor?” Hij geeft hierop een toelichting: “Zoals het hart voor de bloedvaten zorgt, zo zorgen de nieren voor de kwaliteit van je botten en gewrichten.
Wanneer de voeten te koud zijn, geldt dit ook voor de nieren, de organen die het laagst liggen in het lichaam. Op termijn kunnen er dan
bot- of gewrichtsklachten ontstaan. En bij te weinig energie in het onderlichaam is de kans groot dat er teveel energie bovenin zit, waardoor het hart en de bloedvaten in het hoofd onder spanning kun-
nen staan”. Dr. Liu ging nog even door: “Zijn er in uw land niet veel klachten aan de baarmoeder?”
En ook hierop geeft hij een toelichting; “Bij een slechte circulatie in het onderlichaam groeit ook de kans op menstruatie klachten en bijvoorbeeld de vorming van cysten in de baarmoeder ”. “Daarom nemen wij deze klacht serieus”, zegt Dr. Liu
Zo zien we dat mensen in China geheel anders naar het lichaam kijken dan wij in het Westen. Wanneer men last heeft van moeheid en kou of een te koud onderlichaam zal men oefeningen gaan doen,
zoals Qigong of Tai Chi. Maar uiteraard zijn er vele andere sporten en bewegingsvormen, zoals bijvoorbeeld buikdansen, die eveneens de circulatie in het onderlichaam versterken. Ook het nemen van
een zo warm mogelijk voetenbad, met een eetlepel zeezout erin, voor het slapen gaan versterkt de nieren en daarmee ook je nachtrust. Want zoals de Chinezen zeggen: het Water (de nieren) blust het Vuur (het hart).
De lente is in het land!
De lente is in het land, dan is de energiefase HOUT dominant.
Naast de oerkrachten van yin en yang kent de Chinees Vijf Energiefasen of Elementen in het leven.
Deze energieën hebben de namen Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water.
Alles wat bestaat is ondergebracht in deze Vijf Elementen: emoties, organen, zintuigen, lichaamsfuncties, kleuren, smaken, enz. Zo bestaat Water uit de nieren en de blaas. Zij zorgen voor de kwaliteit van botten en gewrichten en geven mentaal wilskracht in het leven.
Ieder Element voedt het volgende: Water voedt Hout, Hout voedt Vuur, enz. Maar ieder Element heeft ook een controlerende functie. Water blust Vuur: gezonde nieren controleren en harmoniseren de werking van het hart!
De lente staat voor het Element Hout, met als organen lever en galblaas. Zij zorgen voor de energie in de spieren en pezen en voor creativiteit en daadkracht.
Wanneer deze energie verstoord is ontstaat er irritatie of boosheid. Lichamelijk kunnen er klachten ontstaan met de spieren, zoals spierreuma en met de ogen, het zintuig behorende bij Hout. Bij teveel
spanning (yang) in Hout zal het inslapen moeilijker worden, want Hout is via de orgaanklok actiever tussen 24.00 en 04.00 uur (zomertijd).
Hout staat voor de lente, geboorte, vernieuwing en verandering. We zien dit in het ontluiken van de natuur. Wanneer de mens niet tot noodzakelijke verandering kan komen ontstaat er verkramping, zowel fysiek als mentaal.
Ieder Element heeft een schadelijk weertype. Koude is slecht voor Water, dit element staat voor de winter, het seizoen waarin reumaklachten vaak toenemen.
Wind is schadelijk voor Hout. Wanneer je met het autoraampje open naar huis rijdt kun je ’s avonds ineens vreselijke spierpijn hebben. De Chinees zegt dan: de wind is naar binnen gegaan via de “windvijver”, een acupunt van de galblaas midden op de schouder.
De kleur van Hout is groen; de smaak is zuur; en het vlees dat Hout versterkt is kip. In TCM ziekenhuizen krijgen leverpatiënten soep van kip met bot die minstens 8 uur op het vuur heeft gestaan. Ook
kun je Hout versterken door veel in de natuur te verkeren; door kiemgroenten en de smaak zuur te eten en vóór de orgaankloktijd te gaan slapen.
Er zijn weters en doeners!
Over filosofie in Oost en West. Op het eerste gezicht lijkt het woord filosofie erg gewichtig.
Vroeger dacht ik dat je geleerd moest zijn om filosofie te kunnen begrijpen. Ik dacht: vele dikke boeken diepzinnig bestuderen en op den duur wordt je dan een goede filosoof. Nu begrijp ik dat er twee soorten filosofen zijn in de wereld: weet-filosofen en doe-filosofen.
De weet-filosoof is degene die in zijn studeerkamer en op school kennis vergaard hoe andere mensen over het leven denken. Hij streeft naar kennis over het leven. De doe-filosoof houdt zich bezig met het leven zelf. Hij streeft naar wijsheid om het leven te kunnen beleven.
Hiermee hebben we meteen het verschil te pakken tussen een Westerse en Oosterse manier van denken en leven.
In het volgende verhaaltje wordt de benaderingswijzen van Oost en West wellicht duidelijker: ‘Een bekend geleerde kwam bij de Oosterse leraar Nan-In om Zen filosofie te leren. De leraar, die zeer bekwaam is in de kunst van het theeschenken, schonk een grote kop voor hem in, maar blééf doorschenken toen de kop allang vol was. Op een gegeven moment kon de professor zich niet meer inhouden en zei “De kop is meer dan vol, er gaat niets meer in!”.
“Zoals deze kop”, zei Nan-In, “is ook jouw hoofd vol van meningen en illusies. Hoe kan ik met je praten als je niet leert je hoofd leeg te maken?’ Geleerdheid en wijsheid zijn dus twee aparte begrippen, die niet samen hoeven te gaan. Voor het verkrijgen van wijsheid is de praktijk een onmisbaar gegeven.
De “weters’ slaan kennis op en na verloop van tijd krijgen ze hiervoor een diploma. Bezitten ze dit dan zijn ze voor de rest van hun leven filosoof. Deze filosofie biedt echter geen enkele garantie of men zichzelf (en anderen) hiermee gelukkig of gezond kan maken.
De “doeners”hebben het moeilijker. Zij leren voor zichzelf en zijn nooit uitgeleerd. De moeilijke situaties van alle dag vormen de test hoe goed hun filosofie op dat moment is. Wat voor vandaag de juiste oplossing is, kan voor morgen niet meer opgaan. De Chinese natuurfilosofie, de Taoïstische leer is gebaseerd op leren door ervaring en daarmee een doe-filosofie. Weet-filosofen vergaren hun kennis in de collegebanken.